مدیریت اخبار

چند سالی است که استفاده مکرر از آنها دیگر پیر و جوان نمی شناسند و اقبال کم نسل های جدید به محصولات گیاهی به حدی زیاد شده که آنها پای شان را به کافه ها هم باز کرده اند اما واقعا دمنوش ها که خیلی های شان خاصیت دارویی دارند، عصاره ای از مواد سراسر مفیدند و نمی توانند عوارض جانبی داشته باشند؟ حرف هایی که اخیرا بعضی از پزشکان می زنند باعث می شود مجبور باشیم برای جواب دادن به این سوال از باورهای قدیمی تا حد زیادی دست بکشیم. سید مورید علویان فلوشیپ گوارش و کبد و متخصص بیماری های داخلی یکی از همین پزشکان است و توصیه هایی در مورد استفاده از گیاهان با خواص دارویی دارد.

به نظر می رسد در حال حاضر تب استفاده از داروهای گیاهی در جامعه ایرانی به وجود آمده است؛ آیا این تب می توانند آسیب زننده باشد؟

- برای ما که در زمینه بیماری های کبدی کار می کنیم این موضوع باعث شده زنگ خطرهایی بشنویم و مجبور باشیم هشدار بدهیم چرا که تاثیر رواج استفاده از گیاهان دارویی با هدف درمان با نوشیدن دمنوش های آنها به عنوان یک عادت بر کبد مردم کاملا قابل مشاهده است و خطراتی که مصرف بی ضابطه برخی از آنها بر سلامتی مردم دارد کاملا جدی است. بنابراین ما باید این باور غلط مردم را اصلاح کنیم که داروهای گیاهی خلاف داروهای شیمیایی که عوارض زیادی دارند، بدون عارضه هستند و کاملا بی خطر محسوب می شوند.

دمنوش های مظلوم نما

باید به مصرف کننده ایرانی که این روزها اشتیاق زیادی به داروهای گیاهی نشان می دهد، خبر داد که داروهای گیاهی هم مانند داروهای شیمیایی عوارضی دارند و از قضا این عوارض می توانند خطرناک تر هم باشند و در مواردی حتی منجر به مرگ مردم هم بشوند. نکته دیگر این است که خیلی از داروهای شیمیایی که مردم به دلیل شیمیایی بودن از آنها ترس دارند، ریشه گیاهی دراند، چرا که طب امروز برخاسته از طب قدیم است.

عوارض این داروها چطور می تواند خطرناک تر باشد؟

- از این جهت که عوارض داروهای شیمیایی به دلیل مشخص بودن فرمول شان و آزمایش هایی که به طور مشخص روی هر کدام از آنها انجام شده تا حد زیادی قابل پیش بینی هستند و پزشکی که یک دارو را تجویز می کند، علم مواجهه با عوارض آن را هم دارد اما وقتی یک داروی گیاهی که از سوی بیماران استفاده می شود و آنها بعد از مواجهه با عوارض آن به پزشک مراجعه می کنند، او اولا به درستی نمی داند که چه اتفاقی افتاده و ضمنا راه های جلوگیری از بروز عوارض یا متوقف کردن آنها را هم به درستی نمی داند و نیاز دارد که تلاش بیشتری بکند و آزمایش های مختلفی تجویز کند تا بفهمد مشکل از کجاست.

ضمن این که خیلی از مردم داروهای گیاهی را از محل مناسب تهیه نمی کنند و معلوم نیست عطاری که این گیاه را در اختیارشان گذاشته آن را با چه چیزهای دیگری مخلوط کرده و همین موضوع هم مزید بر علت می شود و پزشکان به سختی می توانند اتفاقی که افتاده را تشخیص بدهند و مدیریت کنند.

خب با توجه به این که مردم علاقه زیادی به مصرف داروهای گیاهی دارند، راه حل بهتر این نیست که پزشکان علم بیشتری نسبت به آنها کسب کنند تا این که به مردم بگویند مصرف نکنید؟

- اولا که گرایش طب سنتی هم در میان دانش آموختگان پزشکی وجود دارد که داروهای گیاهی تجویز می کنند و خودشان بر میزان مصرف و محل تهیه آنها نظارت دارند اما اگر توقع داشته باشیم همه پزشکان و علم پزشکی به این سمت برود، به نوعی توقع داریم که یک برگشت به عقب صورت بگیرد. همان طور که گفتم پزشکی ادامه همان طب سنتی است. اصولا علوم در امتداد هم هستند و به همین دلیل هم بسیاری از داروهایی که به صورت صنعتی تولید می شوند ریشه گیاهی دارند.

مگر الان از دانشمندان فیزیک توقع می رود که فیزیک سنتی را هم یاد بگیرند؟ قطعا نه؛ چون دستاوردهای دانشمندان در طول تاریخ در زمینه علم فیزیک در امتداد هم بوده است. علم پزشکی هم در ادامه دانشی بوده که در قرون گذشته به دست آمده و صرفا مدرن تر و موثرتر شده است. بنابراین مردم نباید فکر کنند که طب سنتی چیزی جدا از طب مدرن است و خلاف جهت آن می تواند حرکت کند. 

دمنوش های مظلوم نما

آیا نمونه های مشخصی از آسیب های وارد شده بر بدن افراد به دلیل استفاده از گیاهان دارویی، گزارش شده؟

- من یک لیستی از داروهای گیاهی دارم که تجربه چندین ساله فعالیتم نشان می دهد که مصرف بی رویه آنها بیشترین فراوانی را بین مردم دارد، به تبع بیشترین آسیب را هم می رساند. یکی از آنها جوشانده گل گاوزبان است که حتما می دانید رواج خیلی زیادی بین مردم دارد و خیلی از ما وقتی سرما خورده ایم یا روز سختی به لحاظ استرس و فشار داشته ایم از آن استفاده می کنیم.

من خودم هم بعضا یک فنجان از آن می نوشم اما متاسفانه مصرف زیاد آن باعث آسیب های جدی به کبد می شود چرا که این جوشانده هنگامی که در کبد تجزیه می شود، آل کالوئیدهایی آزاد می کند که مقدار زیاد آنها می تواند عوارض کبدی جدی به وجود بیاورد. حتی در مواردی می تواند منجر به زردی یا یرقان بشود. همان طور که احتمالا می دانید مسئولیت تجزیه داروها و تنظیم میزان تاثیرشان در خون بر عهده کبد است و گل گاوزبان جزو داروهایی است که مصرف آن در عملکرد آنزیم های کبدی مشکل ایجاد می کند. از طرفی این گیاه باعث افزایش فشار خون می شود و در بیمارانی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، ممنوعیت مصرف دارد. 

یکی دیگر از داروهای گیاهی که آن هم مصرف بالایی از سوی مردم دارد و این میزان مصرف بر سلامتی شان تاثیر سوء می گذارد عرق کاسنی است. مصرف کم این عرق خاصیت آنتی اکسیدان دارد، همان طور که میوه ها و سبزیجات چنین اثری دارند اما مصرف زیاد این عرق هم می تواند مانند گل گاوزبان در آنزیم های کبدی اختلال ایجاد کند.

همچنین گیاهانی مانند سنبل، نعنا، شمعدانی، اکالیپتوس و پونه. همین پونه در صنایع برای تولید حشره کش ها استفاده می شود و استفاده زیاد از آن در افراد می تواند به سلامتی آنها صدمه بزند و ترکیب آن با برخی دیگر از دمنوش ها می تواند موجب سقط جنین بشود. ضمنا این را هم باید بگویم که خیلی از این دمنوش ها به تنهایی عرضه نمی شوند و با گیاهان دیگر مخلوط هستند؛ گیاهانی که نه مصرف کننده می داند چه چیزی هستند و نه پزشکان در مواجهه با فرد آسیب دیده می توانند مشکلش را تشخیص بدهند.

در مورد گیاهان دارویی که بومی ایران نیستند و اخیرا محبوبیت زیادی پیدا کرده اند مانند جینسینگ هم شواهدی وجود دارد؟

- این گیاه شاید در بازار ایران تازگی داشته باشد اما برای پزشکان شناخته شده است. ما می دانیم که به عنوان مثال این دارو در بیمارانی که پیوند داشته اند می تواند موجب پیس زدن پیوند بشود، اما آیا داروخانه ها هنگام ارائه قرص جنسینگ نسخه می خواهند؟ نظارتی بر عرضه این محصول در عطاری ها وجود دارد؟ متاسفانه خیر.

آیا با افزایش رواج استفاده از داروهای گیاهی، افزایش محسوسی هم در میزان ابتلا به مشکلات کبدی احساس کرده اید؟

- برای این که ما بتوانیم به این سوال به صورت علمی جواب بدهیم باید یک تحقیق کامل در این زمینه بشود اما اگر بخواهم بنا به تجربه ام جواب بدهم باید بگویم که بله، در سال های اخیر وقتی خیلی از کسانی را که به نارسایی کبدی دچار هستند بررسی می کنیم، می بینیم که این اتفاق یا بر اثر استفاده از داروهای بدنسازی برای شان افتاده است یا مشکل شان ناشی از مصرف بیش از اندازه گیاهان دارویی بوده است. برای همین اعتقاد دارم که باید در این زمینه تا جایی که می شود، هشدار بدهیم.

به نظر می رسد هشدار دادن کافی نیست. آیا نباید برای عرضه داروهای گیاهی هم مانند داروهای صنعتی ضابطه ای وجود داشته باشد؟

- دقیقا همین طور است. اساسا برای هر کاری که به نوعی با سلامت مردم در ارتباط است باید ضوابط تعیین بشود اما شخصا اعتقاد دارم که اراده ای برای این کار وجود ندارد. از طرفی مردم تحت تاثیر تبلیغات فکر می کنند برای تمامی مشکلات آنها در عطاری ها راه حلی وجود دارد و از طرف دیگر شاهد نظارت بر عملکرد آنها نیستیم.

از طرفی گفتن این حرف و اعتراض به استفاده بی ضابطه از گیاهان دارویی در فرهنگ امروز جامعه ما هزینه دارد و به نوعی شنا کردن خلاف مسیر آب است چرا که افراد فورا متهم به سودجویی و غرب زدگی و البته غفلت از دانش بومی می شوند اما من وظیفه خودم می دانم که از مردم خواهش کنم که اگر هم می خواهند داروی گیاهی مصرف کنند اولا حد آن را رعایت کنند؛ ثانیا در مورد تداخلات دارویی آنها با پزشک مشورت کنند. ضمن این که از مراکز معتبر اقدام به خرید این داروها کنند. مردم باید در نظر داشته باشند که اینها هم مانند داروهای صنعتی، دارو هستند و باید در موردشان احتیاط کرد.

داروهای تان را قاطی نکنید

داروهای گیاهی هم باید تجویز بشوند و همان طور که یک پزشک هنگام تجویز داروهای شیمیایی، به وضعیت بدن بیمار و مشکلات دیگر او توجه می کند، کسی که گیاه دارویی مصرف می کند هم باید حواسش باشد که کدام گیاهان با شرایطش جور در نمی آید. شما هم هر کدام از شرایط زیر را دارید، گیاهان دارویی ممنوعه ای برای تان وجود دارد. این هم دیگر گفتن ندارد که اگر باردار هستید یا قصد بارداری در آینده نزدیک را دارید، هیچ کدام از گیاهان دارویی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید.

پونه:

این یکی از گیاهان دارویی است که پزشکان زیادی را شاکی کرده است. آنها می گویند مصرف بی رویه این دارو و در مواقع غیر ضروری می تواند موجب آسیب کبدی شدید شود؛ پس اگر سابقه بیماری کبدی در خانواده دارید، خیلی به پونه علاقه نشان ندهید.

برگ سنا:

این دارو جزو آنهایی است که فعالیت روده ها را زیاد می کند اما مصرف بیشتر از هفته ای یک بار برگ سنا، تنبلی روده را برای تان به ارمغان می آورد.

شیرین بیان:

این دارو برای کسانی که دیابت دارند ممنوع است. همچنین کسانی که داروهای تقویت ایمنی استفاده می کنند یا هر مشکل مربوط به خود ایمنی دارند یا تجربه پیوند عضو پشت سر گذاشته اند نباید دور و بر شیرین بیان پیدایشان بشود.

بابونه و زنجبیل:

اگر با تجویز پزشک آسپرین یا داروهای انعقادی مانند وارفارین مصرف می کنید نباید به سمت بابونه بروید.

رازک و شنبلیله:

این داروها برای کسانی که مشکلات هورمونی دارند به کلی ممنوع هستند. مصرف بدون تجویز آنها به دلیل داشتن اثرات بالقوه استروژنی می تواند به سرطان های هورمونی مثل سرطان پستان و آندومتر منجر شود.