فوق تخصص غدد

رشته فوق تخصصی غدد درون ریز(آندوكرینولوژی) شامل مطالعه و بررسی عملكرد غدد مترشحه داخلی و هورمونهایی است كه آنها تولید می كنند.

تشخیص بیماریهای غدد درون ریز عمدتاً از طریق اندازه گیری غلظت هورمونها صورت می گیرد. اكثر اختلالات غدد درون ریز در صورتی كه بدرستی تشخیص داده شوند با درمانهای موثر برطرف می گردند. بیماریهای مربوط به كمبود هورمونی غدد درون ریز را با جایگزینی هورمون مربوطه می توان درمان كرد و در صورت افزایش ترشح هورمونی برخی غدد مترشحه، می توان با خارج كردن تومورها به كمك جراحی یا با كاهش دادن سطح هورمونها به روش طبی درمان كرد.

غدد مترشحه داخلی شامل هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، لوزالمعده یا پانكراس، غدد آدرنال و غدد جنسی می باشند. دستگاه عصبی مركزی از طریق تولید هورمونهای آزاد كننده هیپوتالاموسی اثرتنظیم كننده عمده ای بر ترشح هورمونهای هیپوفیزی دارد. دستگاه ایمنی بدن نیز با غدد درون ریز ارتباط تنگاتنگی دارد.

1.غده هیپوفیز كه غالباً به عنوان غده اصلی بدن شناخته می شود. هورمونهای اصلی این غده شامل پرولاكتین(هورمون ترشح كننده شیر)، هورمون رشد، هورمون محرك تیروئید، هورمون محرك غده فوق كلیوی، هورمون محرك غدد جنسی می باشند. در صورت اختلال در ترشح یك یا چند هورمون از هورمونهای فوق كاهش عملكرد غده هیپوفیز بوجود می آید كه می تواند ارثی یا اكتسابی باشد. توده ها یا آدنومهای غده هیپوفیز علت بروز اختلالات مربوط به افزایش یا كاهش هورمونهای هیپوفیز بشمار می آیند. بعنوان مثال در اثر كمبود ترشح هورمون رشد،  كوتاهی قد و اختلالات رشد و در صورت افزایش ترشح هورمون رشد بیماری غول آسایی(ژیگانتیسم) وآگرومگالی بوجود می اید. یا در اثر برخی توده های هیپوفیز ممكن است هورمون پرولاكتین بیش از حد ترشح شود و سبب اختلالات قاعدگی، ترشح شیر در زنان و ناباروری و اختلالات جنسی در مردان گردد.

2.غده تیروئید : در گردن در جلوی نای قرار گرفته است. هورمونهای تیروئید نقش بسیار مهمی در تمایز سلولها و وسوخت وساز بدن ایفا میكند. بیماری های شایع تیروئید كه همگان تقریباً با آنها اشنایی دارند شامل كم كاری تیروئید- پركاری تیروئید و گواترهای ساده و گره ای می باشند.

3.غدد پاراتیروئید : چهار غده كوچك هستند كه در پشت غده تیروئید قرار دارند وهورمون پاراتیروئید كه مسئول تنظیم سطح كلسیم بدن می باشد را ترشح می نمایند. در صورت پركاری پاراتیروئید پوكی استخوان، افزایش كلسیم خون، سنگهای كلیوی ایجاد می شود كه نیاز به جراحی در اكثر موارد می باشد. در صورت كم كاری این غدد كاهش كلسیم خون بصورت تشنج و اختلالات عصبی- ماهیچه ای ایجاد می شود كه نیاز به درمان جایگزینی با تركیبات كلسیم وجود خواهد داشت.

4.پانكراس : شامل دو قسمت درون ریز و برون ریز است . قست درون ریز مسئول ترشح هورمون انسولین می باشد. انسولین هورمونی است كه با وجود آن قند وارد سلول می شود. در صورت كمبود ترشح این هورمون دیابت نوع 1 ایجاد می شود كه افراد نیاز به تزریق انسولین برای كنترل افزایش قند خون دارند. و در صورت عملكرد نامناسب انسولین ناشی از مقاومت سلولها نسبت به انسولین دیابت نوع 2 ایجاد می شود. دیابت بعلت شیوع و میزان عوارض كوتاه مدت و دراز مدت آن جزء شایعترین بیماری های غدددرون ریز می باشد.

5. غدد آدرنال : دو غده كوچك بالای كلیه ها قرار دارند وهورمونهای متعددی ترشح می كنند كه سبب حفظ فشار خون و تنظیم پاسخهای ایمنی و بروز صفات ثانویه جنسی و تنظیم سوخت و ساز بدن می شوند. بیماری های مربوط به كاهش ترشح هورمونهای این غده با درمان های جایگزین تركیبات كورتیكواستروئیدی وبیماری های مربوط به وجود توده های فعال در این غده كه سبب افزایش ترشح هورمون های آن می شود با جراحی درمان می شود.

6.غدد جنسی : در زنان تخمدانها و در مردان بیضه ها می باشند كه هورمونهای زنانه و مردانه را در هر دو جنس ترشح می كنند و مسئول بروز صفات ثانویه جنسی و بلوغ و باروری می باشند. از بیماری های شایع آن كمبود هورمونهای جنسی ثانویه به كاهش عملكرد آنها و افزایش ترشح هورمونهای جنسی مردانه در زنان كه با علائم اختلالات قاعدگی و بروز موهای زاید یا طاسی به فرم مردانه در زنان و آكنه های مقاوم به درمان است.

همانطور كه به اطلاع رسید بیماری های غدد داخلی طیف وسیعی از بیماریها را شامل می شود. در یك كلینیك فوق تخصصی غدد درون ریز ، پس از اخذ شرح حال مناسب و معاینه بالینی و انجام آزمایشات تشخیص مربوط به بیماری های فوق داده می شود و درمان لازم صورت خواهد گرفت. اكثر بیماران این كلینیك نیاز به پیگیری طولانی مدت در فواصل مشخص دارند.