ام آر آی

کاربرد M.R.I در تصویر برداری از اعضاء مختلف بدن

اهمیتMRI

MRI روشی است که میتوان با کمک گرفتن از آن تصاویر بسیار دقیق و واضحی از اندامهای درون بدن بدست آورد . MRI مخفف کلمه لاتین Magnetic Resonance Imagingبه معنی تصویر برداری با تشدید مغناطیسی می باشد .

MRI روشی است که در حدود 50 سال از عمر آن می گذرد. ولی در این مدت پیشرفتهای بسیاری کرده و جوایز نوبل متعددی به این موضوع تعلق گرفتهاست. برای مثال جایزه نوبل پزشکی سال 2003 به پاول لاتربر و پیتر منسفیلد به خاطر کار بر روی MRI تعلق گرفت. پاول لاتربر نشان داد که به کار بردن گرادیان در میدان مغناطیسی ایجاد تصویرهای دو بعدی را ممکن می سازد. وی در سال 1973 توضیح داد که چگونه با اضافه کردن گرادیان مغناطیسی به آهنربای مرکزی امکان آشکارسازی مقطع عرضی لولهای که در آن آب معمولی وجود دارد و با آب سنگین احاطه شدهاست، ممکن میشود. هیچ روش تصویر برداری نمیتواند بین آب سنگین و آب معمولی  فرق  قائل  شود.

پیتر منسفیلد  گرادیان را در میدان مغناطیسی مورد استفاده قرار داد تا بتواند به طور دقیق تفاوتهای تشدید را نشان دهد. این قدم اصلی برای ایجاد یک روش کاربردی تصویرسازی بود. همچنین وی نشان داد که چگونه با تغییر سریع گرادیان میتوان به سرعت تصویر بدست آورد ، که به این روش Echo-Planer scaning میگویند. این روش در دهه اخیر در کاربردهای بالینی مفید بوده است. تعدد در جوایز نوبل مربوط به MRI اهمیت این موضوع را به خوبی نشان می دهد. این روش ، تصاویری با دقت بالا از اندامهای بدن فراهم می کند و امروزه به میزان زیادی در دنیا کاربرد دارد و می تواند جایگزین روشهای قبلی شود. زیرا با توجه به دانش امروزه ما هیچ عارضه جانبی ندارد.

بطور عمده بدن انسان از آب و چربی تشکیل شدهاست. آب 3/2 وزن بدن را شامل می شود و دارای دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن در هر مولکول است. مولکولهای چربی نیز به مقدار زیادی هیدروژن دارند. به طور کلی مقدار اتم هیدروژن بدن تقریبا 63 درصد است. و این اتم که مقدارش بیشتر از دیگر عناصر است، دارای سیگنال MRI می باشد. از آنجایی که بین محتوای آب اندامها و بافتها تفاوت وجود دارد، و همچنین در خیلی از بیماریها روند آسیب رسانی منجر به تغییر در محتوای آب می شود، این روش تصویر برداری بطور وسیع در پزشکی بکار برده می شود.

دستگاه MRI لولهای است که بوسیله آهنربای دایرهای شکل دواری احاطه شده است. این آهنربا میدان مغناطیسی ایجاد می کند. در اینجا موج رادیویی با طول موجهای متفاوت سطح نمونه را جاروب می کنند. انتهای نمونه با جذب انرژی از موج رادیویی هم فرکانس با چرخش آنها ، به حالت انرژی بالاتری می روند و در راستای میدان مغناطیسی خارجی قرار می گیرند.

با قطع میدان این هسته ها به حالت اولیه خود برمی گردند. در این هنگام است که از ماده امواج الکترومغناطیسی با بسامد رادیویی تابش می شود که توسط سیم پیچی که به آن کویل می گویند، دریافت انجام میشود. این سیم امواج دریافتی را به جریان الکتریکی تبدیل میکند. سپس این جریانها تقویت میشوند و به عنوان سیگنالهای MRI به رایانه داده میشود. رایانه با استفاده از سیستم تبدیلی به نام تبدیل فوریه این داده ها را به تصویر تبدیل میکنند. این تصویر بسیار دقیق است و تغییرات بسیار کوچک را نیز میتواند نشان دهد. 
نحوه تصویربرداری 
فردی که قرار است با این روش مورد تصویربرداری قرار گیرد نباید هیچ شی فلزی مانند ساعت ، انگشتر ، مفصل مصنوعی و .... داشته باشد. و یا شی فلزی در نزدیکی دستگاه MRI قرار گیرد ، زیرا میدان مغناطیسی روی این مواد فرومغناطیسی اثر گذاشته و نه تنها باعث تداخل در امر تصویربرداری می شود، بلکه می تواند به خود فرد نیز آسیب برساند به همین دلیل است که دستگاه MRI را در اتاقهای ویژهای قرار می دهند. این اتاقها نسبت به امواج الکترومغناطیسی نفوذناپذبرند. در نتیجه امکان ورود یا خروج برای این امواج وجود ندارد. به علاوه لباس مخصوصی را تن بیمار میکنند که هیچ قسمت فلزی نداشته باشد. 
آخرین و پیشرفته ترین دستگاه MRI در دنیا، دستگاه 1.5تسلا است كه خوشبختانه بطور محدود به كشور نیز وارد شده است. این دستگاه دقت، قدرت و سرعت بسیار بالایی دارد.
ام.آر.ای ۰‎/۳ تسلا (باز) نیز از دقت بالایی برخوردار است و با استفاده از آن می توانیم بیمارانی را كه باردارند یا جثه بزرگی دارند وامكان تست آنان با دیگر دستگاههای MRI وجودندارد تست كنیم. همچنین با استفاده از این دستگاهها، امكان تست بیمارانی كه فلز در بدنشان است فراهم می آید.»

در حین عمل تصویربرداری فرد باید آرام باشد. به این منظور میتوان یک آرام بخش ملایم به وی داد. سپس او را روی تخت خوابانده و از وی میخواهند که به طور عادی نفس بکشد. بعد از اینکه فرد در دستگاه قرار گرفت، محل مورد تصویربرداری را با نور مشخص می کنند و اسکن کردن شروع میشود. در فواصل زمانی که اسکن کردن قطع میشود وی میتواند قدری حرکت کند ، ولی نه آنقدر که از محل مورد نظر جابجا شود. شخص در طول اسکن میتواند از طریق دکمهای که در اختیار او قرار دادهاند به مسئولین اطلاع دهد، و اسکن کردن متوقف شود. بعد از اتمام کار اطلاعات تصویری به رایانهای داده میشود و رایانه با بررسی اطلاعات ، تصویری ایجاد می کند که روی فیلم منعکس میشود. 

موارد کاربرد

 امروزه M.R.I در تشخیص بسیاری از بیماریها و ضایعات اعضاء مختلف بدن به کار می رود .
از این روش میتوان برای تشخیص ، درمان و دنبال کردن مسیر بیماری استفاده نمود. مثلا تمام ناهنجاریهای مغز و نخاع به وسیله MRI نشان داده میشود. با این روش میتوان تشخیص داد که درد کمر به علت درد عضله است و یا به علت فشار روی عصب میباشد. همچنین در درمان و تشخیص و روند توسعه سرطان از این روش استفاده میشود. موارد کاربرد MRI بسیار زیاد است که در این جا فقط چند نمونه ذکر می شود: 

 MRI-1 مغز: M.R.I در بررسی مغز و نخاع و چشم ، گوش و بسیاری از دیگر اعضاء موجود در ناحیه سر و گردن به کار می رود . باید یادآور گردید که نخستین بار از این روش در برررسی مغز و نخاع استفاده شد و M.R.I به میزان زیادی به یاری متخصصین و جراحان مغز و اعصاب آمد . از این روش در تشخیص پارگی و جابجایی دیسک های بین مهره های ستون فقرات ، صدمات و تومورهای نخاع ، تومورهای مغز ، خونریزی ها و به خصوص سکته های مغزی استفاده می شود . در برخی موارد خاص که تشخیص آن برعهده پزشک معالج شماست ، ممکن است نیاز به استفاده از ماده گادولینیوم جهت تصویربرداری در روش M.R.I باشد . 
 در این نوع تصویربرداری، تصاویر كاملا تفكیكشدهای از بخشهای مختلف مغز گرفته میشود. وضعیت بیماران مبتلا به سردرد حملهای و ناگهانی؛ ضعف و دوبینی، با MRI مغز قابل بررسی است. MRI مغز برای تكمیل تصویربرداری به وسیله سیتیاسكن و در مواردی نامشخصبودن تصاویر دریافتی به وسیله سیتیاسكن نیز استفاده میشود.
2- MRI ستون مهرهها: معمولا برای بررسی بیرونزدگی یا تورم غیرعادی دیسك، تنگ شدن و ناراحتی كانال میانی ستون مهرهها كاربرد دارد. علاوه بر این، این نوع تصویربرداری بهترین شیوه برای بررسی وضعیت آسیبها و مشكلات عودكننده (بازگشتكننده) ستون مهرهها در بیمارانی است كه مورد عمل جراحی ستون مهرهها قرار گرفتهاند.
 MRI-3 استخوان و مفصلها: در این نوع تصویربرداری، وضعیت تمام استخوانها و مفصلها، حتی بافتهای نرم به ویژه بخشهای متصل به آنها قابلبررسی است. وضعیت تاندونها، رباط ها، عضلات، غضروفها و آسیبهای احتمالی استخوانها نیز با این تصویربرداری مورد بررسی قرار گیرد.
 MRI-4 حفره شكم: معمولا زمانی كه استفاده از سیتیاسكن و اولتراسون پاسخگوی نیاز پزشك برای تشخیص بیماری نباشد، از MRI حفره شكم برای بررسی دقیق وضعیت اندامهای درونی حفرهشكم استفاده میكنند. شاخصترین كاربرد MRI حفره شكم، بررسی وضعیت كبد، غدد فوق كلیه و پانكراس است.

 MRI- 5ویژه دستگاه گردش خون:MRA  ، MRI ویژه دستگاه گردش خون و بررسی وضعیت قلب و رگهاست. رگهای مرتبط با گردن (كاروتید) و مغز نیز با این نوع MRI بررسی میشوند. برای بررسی وضعیت رگهای محوطه شكم، به ویژه رگهای مرتبط به كلیهها نیز از MRA استفاده میكنند. سام.آر.آی تصویربرداری به شیوه تشدید مغناطیسی با MRI ، شیوه دیگری برای تصویربرداری از اندامها و بافتهای درونی بدن با كمك امواج مغناطیسی و امواج رادیویی است.